- Αικατερίνη (αγία)
- (Αλεξάνδρεια τέλη 3ου αι. – 305 ή 307 μ.Χ.). Αγία, μεγαλομάρτυρας του χριστιανισμού, η πανεύφημος νύμφη του Χριστού. Τιμάται εξίσου λαμπρά και από την Ορθόδοξη και από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Η εκκλησιαστική παράδοση αναφέρει ότι το γένος της ήταν βασιλικό· γι’ αυτό πήρε και ανάλογη μόρφωση. Προικισμένη με φυσική ομορφιά γνώρισε την ανθρώπινη σοφία σε όλη της την πληρότητα και έγινε κάτοχος της ελληνικής και της λατινικής φιλολογίας. Για να τη μεταστρέψει από τη θρησκευτική της πίστη (αφού απέτυχαν όλα τα άλλα μέσα: προσφορές αξιωμάτων, κολακείες, υποσχέσεις) ο αυτοκράτορας Μαξιμιανός διοργάνωσε διάλογο μεταξύ αυτής και 50 εθνικών φιλοσόφων, αλλά μεταπείστηκαν εκείνοι. Τότε φυλακίστηκε και δοκίμασε όλες τις πιέσεις και τα βασανιστήρια. Η παράδοση αναφέρει πως η αυτοκράτειρα Φαυστίνα με 200 στρατιώτες και με κάποιον Πορφύριο ή Πορφυρίωνα την επισκέφθηκαν στη φυλακή για να τη μεταπείσουν, αλλά η θαυμαστή πίστη της Α. τους έκανε όλους χριστιανούς, ενώ ο Μαξιμιανός διέταξε να αποκεφαλιστούν. Η Αικατερίνη αποκεφαλίστηκε το 305 ή 307.
Τα αρχαία μαρτυρολόγια δεν αναφέρουν για την Α. παρά το ότι ήταν γνωστή κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες. Πλήρες μαρτύριό της έγραψε τον 12ο αι. ο Συμεών ο Μεταφραστής, και με βάση αυτό έγραψαν οι μεταγενέστεροι. Φαίνεται όμως ότι η φήμη της ήταν πολύ διαδεδομένη και ο βίος της παράδειγμα. Σε αυτό ίσως οφείλεται και το πλήθος των σχετικών μεταγενέστερων διηγήσεων (ότι ο ίδιος ο Χριστός τής προσέφερε δαχτυλίδι αρραβώνα, ότι την έτρεφε περιστέρι, ότι αίμα έτρεχε από το κεφάλι της που είχε αποκοπεί κ.ά.). Στη σύγχυση, που από την αρχή επικράτησε σχετικά με τα γεγονότα της ζωής της, οφείλεται ίσως και η παράδοση της περιοχής Λαοδικείας, κατά την οποία η Α. ταυτίζεται με την Αλεξανδρινή φιλόσοφο και μάρτυρα Υπατία, η οποία μαρτύρησε το 414 στην Αλεξάνδρεια. Στη δημιουργία της παράδοσης συνετέλεσε η ομοιότητα που υπήρχε μεταξύ της Α. και της Υπατίας στον χαρακτήρα, τη μόρφωση, τη ζωή και τον μαρτυρικό θάνατο.
Το λείψανο της Α. εξαφανίστηκε και μόλις τον 9ο αι. βρέθηκε σύμφωνα με την παράδοση στην κορυφή του όρους Σινά, όπου υπήρχε ο ναός του Σωτήρα (Μεταμόρφωση). Από τότε το μοναστήρι έγινε γνωστό ως μονή της Αγίας Αικατερίνης. Η μνήμη της είναι συνδεδεμένη με πολλά κατά τόπους λαϊκά έθιμα. Τιμάται ως προστάτιδα των βρεφών, των παρθένων και των φοιτητών. Γιορτάζεται στις 25 Νοεμβρίου.
Εικόνα της αγίας Αικατερίνης, χαρακτηριστική της μοναχικής συντηρητικής τέχνης, που χρονολογείται τον 12ο-13ο αι. (Πινακοθήκη της μονής Αγίας Αικατερίνης, όρος Σινά).
Dictionary of Greek. 2013.